twee en een halve week

‘Dus u bent Nederlandse?’ ‘Dat klopt’. Ik bevind me in een kantoorruimte, de kamer van de directeur. Boven zijn gigantische bureau hangt een portret van de koning en op het bureau staat een Marokkaanse vlag en een statig bordje met zijn naam en functie in het Arabisch schrift. De directeur is een man in een mooi maatpak en hij grijpt voor alles de telefoon om zijn personeel, die slechts door één deur van hem gescheiden is, opdrachten te geven. Dat hij zelf omhoog komt van zijn lederen stoel lijkt uitgesloten.
Waar ben ik? Niet in het torentje van Balkenende, wat een dergelijke uitdossing van deze directeurskamer wel doet vermoeden. Nee, ik ben gewoon in een kleine onderneming die professioneel drukwerk aflevert. Voor het Nederlands instituut moet ik enkele posters laten drukken en zelfs een kleine bestelling als deze handelt de directeur in hoogsteigen persoon af. Dat zie ik vaker in Marokko: een bedrijfscultuur waarbij de directeur een soort supermacht is. Het personeel lijken vaak maar nutteloze marionetpoppetjes: uiteindelijk beslist de directeur toch zelf over alles, dus hun verantwoordelijkheden zijn te verwaarlozen. Zoals die keer dat ik met een collega van het Nederlands instituut langsging bij het cinematografisch instituut van Marokko. De enige antwoorden die we daar in afwezigheid van de directeur kregen, waren ‘Dat kan alleen de directeur doen’, ‘Dat weet alleen de directeur’, ‘Daarvoor moet de directeur zijn toestemming geven’ en ‘De directeur heeft nu twee uur pauze u kunt later terugkomen.’ En dan vroegen we alleen om het lenen van een film…
‘En hoe lang bent u al in Marokko?’ ‘Reeds zes maanden, meneer.’ ‘Dat is mooi. Bevalt Marokko u?’ ‘Ja ik hou erg van Marokko.’ ‘Ja dat klopt hè, Marokko is namelijk niet zo gestresst. Ik heb in Amerika gewerkt nou daar weten de mensen niet van ontspannen, alles is daar gestresst.’ Ik beaam het, ik praat tenslotte tegen de directeur. Dat ik door een chronisch gebrek aan tijdsdruk, stress en de behoefte aan efficiëntie 8 kilo in lichaamsgewicht ben aangekomen, hou ik wijselijk voor me. Directeuren moet je niet vermoeien met je persoonlijke gereutel.
Na dit beleefdheidspraatje onthoudt de directeur zich van verdere conversatie en handelt mijn aanvraag van de posters af. Terwijl ik terugloop naar het Nederlands Instituut denk ik na over de 2,5 week die ik hier nog in Marokko te gaan heb. Het is vreemd ineens een concreet afgebakende periode te hebben: 2,5 week is een korte vakantie, het is bijna niets! Al die maanden heb ik stiekem wel verlangd terug te gaan maar nu het bijna zover is heb ik eigenlijk niet meer zo’n haast. 2,5 week en dan moet ik me weer aanpassen aan de Nederlandse samenleving: continu productief bezig zijn, de competitie daarin met iedereen aanmoeten, efficiëntie en haast als hoogstaande idealen, mee in de molen van Nederland. Of je er nou gelukkiger van wordt of niet, er is toch geen ontsnappen aan.
En of Marokko dan zo ideaal is? Ook niet per se, ik heb een ambivalente houding tegenover dit land. Enerzijds ben ik dol op de schoonheid van de natuur, het klimaat, de Marokkaanse keuken, het relaxte tempo, en het luie, warme gevoel dat je hier kunt hebben. Ook zien mensen elkaar hier nog, ze merken elkaar nog op. Bij de kruidenier wordt je altijd enthousiast begroet, in de sportschool is het ons kent ons, en iets kopen is hier nooit alleen een financiële transactie maar ook altijd een sociale aangelegenheid. Wil je echt een geslaagde aankoop doen en dat voor een goede prijs, dan moet je de tijd nemen en kunnen práten.
Anderzijds zijn er natuurlijk ook mindere kanten aan het land: de grootschalige armoede en de oneerlijke behandeling van mensen in alle lagen van de samenleving die daaruit voortkomt, is een terugkerende schaamte. Ook is het ongevraagde commentaar dat mensen hier op elkaar en op anderen leveren, soms opgewekt door afwijkend gedrag maar veelal alleen al door een afwijkend uiterlijk (daarom wordt je als westerling ook constant nageroepen) conservatief en irritant. Vrijheid, blijheid, denk ik dan: laat iedereen toch lekker doen wat ie wil. Maar ik begin te vrezen dat de nadelen toch niet tegen de voordelen opwegen…
Ik zal moeten bezien hoe snel en goed ik mij weer aan de Nederlandse samenleving weet aan te passen, en hoeveel lol ik daar dan nog aan beleef. Wie weet zie ik Marokko of een andere vergelijkbare samenleving toch sneller terug dan ik ooit had durven denken. En dan moet ik die arrogante directeur in zijn imposante en overbodige directeurskamer toch nog gelijk geven!