Marhababik!

In elke reisgids of ander boek of artikel over Marokko staat het wel vermeld: de legendarische Marokkaanse gastvrijheid. Beroemd omdat je altijd en overal welkom bent en mee kan eten, berucht omdat je altijd meer eet dan goed voor je is onder het aanhoudende 'kulli, kullie'(eet! eet!) Ook de Marokkanen zelf weten gastvrijheid als hun handelsmerk en velen grijpen de kans aan om er fijntjes op te wijzen dat dat in onze 'westerse civilisatie' toch niet zo aan toe gaat. Nou vind ik zulke kritieken van mensen die in veel gevallen nog nooit één voet over de eigen landsgrens hebben gezet meestal tenenkrommend, maar wat betreft het onderwerp gastvrijheid móet ik toch wel toegeven dat het er hier in Marokko inderdaad 180 graden anders aan toe gaat dan in elk geval in Nederland doorgaans het geval is. En om dat te illustreren verdient het thema wel een eigen blog dacht ik zo.

Dát het werkelijk bijzonder is ontdek je pas als je weer eens op de Nederlandse wijze wordt ontvangen. Dan voelt dat als een koude douche nadat je vier maanden lang met de warme deken der marokkaanse gastvrijheid bent toegedekt. Fijne dingen wennen snel... Om te beginnen is gastvrijheid hier in Marokko geen kwestie van persoonlijkheid of karakterm maar een algemene, sociale wet. Die geldt voor iedereen in welke situatie dan ook, en het is dan dus ook schier onmogelijk ongastvrij te worden ontvangen. Het 'marhababik' of 'je bent welkom' wordt vaak eindeloos en soms bijna plichtmatig herhaald, en het is simpelweg ondenkbaar dat hier ooit bezoek zou worden afgewimpeld. Op ieder moment van de dag, zonder dat vooraf aan te kondigen, kunnen er buren, familie of vrienden binnenkomen en die worden voorzien van op z'n minst thee en brood, en als je geluk hebt of wél van tevoren laat weten dat je komt, ook gebak verse rgaif en andere feestelijke lekkernijen. De thee met hapjes is alleen een binnenkomertje want de standaardvraag 'blijf voor lunch of diner' zal altijd volgen. Ook dat is niet zo zeer een persoonlijke geste, als meer een iedereen bekende regel. Zo gebeurt het dat iemand ruim voor lunch of diner aankondigt op te stappen en de gastvrouw dan weinig overtuigd snel achter elkaar 'blijf, je bent welkom, eet mee met de lunch, moge God je helpen, tot ziens!' uitspreekt. Ze heeft de uitnodiging dan in elk geval uitgesproken, ook al wist ze al op voorhand dat het niets zou uithalen.

Wanneer je wel voor een warme maaltijd blijft hangen, duurt het meestal nog wel een tijdje voordat die wordt op gediend. In dat tijdsbestek wordt er vaak alle moeite gedaan om het jou zoveel mogelijk naar de zin te maken. 'Ontspan je, doe alsof je thuis bent' heeft hier een ware betekenis: als gast languit op de bank gaan liggen, zelfs een dutje doen, wordt hier alleen maar aangemoedigd. De tv staat alvast aan omdat je misschien wel tv wil kijken, welke zender zie je graag? En de andere gezinsleden worden vaak ook aangespoord om het de gast naar de zin te maken: 'praat een beetje met haar!' 'Geef haar een extra kussen!' 'Geef haar meer thee!' commanderen de moeders hun kinderen. Gastvrouwen lijken vaak ook een soort zesde zintuig te hebben ontwikkeld voor de behoeften van hun gasten. Ik hoef alleen al aan een briouat (marokkaans bladerdeeghapje) te dénken of ze houdt me al de schaal voor. Zit ik onbeholpen met een stukje brood in mijn handen dan wordt er gelijk een mes aangereikt en van alle kanten van de tafel schaaltjes met beleg toegeschoven, en nog voordat ik heb kunnen kruimelen is er een servet op mijn schoot gelegd.

Is het buiten al donker en besluit je maar eens op te stappen, dan is het advies veelal: 'blijf toch slapen.' Een zusje of nichtje tovert een pyama voor je tevoorschijn en slaapplaatsen zijn er in elk Marokkaans huis genoeg: de Marokkaanse banken in de woonkamer(s) doen 's nachts dienst als slaapplaats, vaak ook voor de bewoners zelf. De losse kussens die rechtop tegen de wand staan als 'rugleuning' worden er afgehaald, je krijgt een laken of deken en je kunt slapen. Niemand kijkt ergens van op en ik heb mezelf al vaker dan eens in een geleend pyama liggend op een bankje aangetroffen en dat ik bij mezelf dacht: zo kun je je het in Nederland toch niet voorstellen!

Maar, voor wie nu denkt dat hij onbeperkt en overal kan blijven hangen en als een koning behandeld en vertroeteld worden: er zitten wel grenzen aan deze gastvrijheid. Aanvankelijk ben je gast en wordt er niets anders van je verwacht dan je laveloos op de bank te laten verwennen, voeden en betuttelen. Maar, blijf je langer dan drie dagen dan is dat feest voorbij: dan ben je niet langer te gast maar draai je mee in het gezin. Als man door financieel bij te dragen, als vrouw door te helpen in de keuken en met schoonmaken en de zorg voor de kinderen. Met regelmatig op bezoek komende vrouwelijke familieleden zie je dan ook geen verschil meer tussen bewoners en de visite: iedereen werkt zich gezamenlijk in het zweet om de échte gasten te bekoren met fantastische maaltijden. En hoe geweldig ik de Marokkaanse gastvrijheid ook vind, bij het zien van de hoeveelheid werk dat de vrouwen ervoor moeten verrichten ben ik telkens stiekem blij dat ik als Nederlandse toch nog steeds 'gast' ben! :)