Assertiviteit voor gevorderden

Wat denk ik, verwacht ik en hoop ik vooral van een verblijf van zes maanden in Marokko eigenlijk op te steken ? Die vraag heb ik mezelf vaker gesteld in de aanloop naar dit half jaar toe. Antwoorden zoals taalvaardigheid in het Marokkaans en Frans en de ervaring van het leven in de Marokkaanse samenleving waren mijn voornaamste motivaties. Motivaties die ik hier soms weer even van ver moet opduiken om de groeiende heimwee tegen te gaan… Een andere karaktereigenschap die ik hier hoopte uit te breiden is assertiviteit: Marokko is geen Nederland en dat had ik bij mijn eerste bezoek aan dit land in februari 2007 al snel in de gaten: bij aankomst op het vliegveld was er een ‘rij’ bij de douane maar in werkelijkheid was het haantje de voorste die diezelfde dag nog zijn paspoort gecontroleerd zou zien. Mijn brutaliteit werd dus direct al getest toen ik naar voren drong om een douanier te bereiken voordat iemand anders dat had gedaan. Assertiviteit is hier geen positieve eigenschap: het is noodzakelijk gedrag.
Ook nu is het niet anders: dagelijks moet ik bewijzen dat ik niet de eerste de beste domme Europeaan ben, dat ik misschien wel een meisje alleen op straat ben maar dat het niet betekent dat ik dus makkelijk te grazen genomen kan worden en ga zo maar door. Het begint al bij het simpelweg over straat lopen. Zelfs na ruim 6 weken Marokko ben ik er nog altijd niet aan gewend dat vrouwen hier letterlijk continu worden aangesproken. Het is niets persoonlijks: Marokkaanse vrouwen hebben hier even zoveel last van, al hoorde ik laatst wel een Marokkaanse jongen beweren dat ze dat ‘soms ook best wel leuk vinden, die aandacht’ (???) Al zou je in een vuilniszak over straat gaan, dan nog zou je voortdurend ‘gazelle’ genoemd worden: het Franse woord voor hert en bedoeld als een koosnaampje, hijgen mannen in het voorbijgaan ‘tbarkallah’ naar je, of in alle talen interessante one liners als: ‘you are so pretty’, ‘je t’aime’, ‘como estas?’ ‘a zin, ki dayra?’ ‘ich liebe dich’ en (maar daarin ben ik dan weer wel uniek) ‘you are soooo tallll!’
Alles went, en mijn oren proberen af te sluiten voor al het commentaar wat hier veelvuldig over me uitgestrooid wordt bij het passeren op straat lukt de ene dag beter dan de andere. In elk geval kan ik het prima negeren en is aan mijn gezichtsuitdrukking nimmer af te lezen of ik het gehoord, dan wel verstaan heb. Moeilijker wordt het wanneer de liefdes betuigingen en serenades gepaard gaan met actief achtervolgen of erger nog, betasten. Ook daar heb ik jammer genoeg alweer voldoende ervaringen mee. Vermijden: drukke plekken. Het is vaker dan eens gebeurt dat een man, vaak nog verbazingwekkend oud en daardoor des te viezer, van de drukte gebruik maakt om zijn handjes eens de vrije loop te laten of elke keer ‘per ongeluk’ tegen je aan te stoten en te leunen. Het meest frustrerende is dat je vaak te laat constateert dat het dus niet per ongeluk is en dat je over moet gaan tot een agressieve reactie om je belager af te schrikken: wat overigens vaak nauwelijks indruk maakt want ze zijn wel wat verbaal geweld gewend hier in Marokko.
Nog zo’n uitdaging: taxichauffeurs. Ze staan er al om bekend dat ze je het liefst ‘afspraken’ maken in plaats van de meter aan te zetten en als ze de meter wél aanzetten, graag een rondje of wat omrijden om zo toch nog lekker op het gevraagde bedrag uit te komen. Gelukkig is de taxi harassment hier in Rabat nog beperkt, maar in Casablanca zijn het echt ratten: bij mijn eerst weekendje daar verleden week werd ik samen met een mede student al gelijk flink opgelicht. Een taxi vanaf het station weigerde de meter te gebruiken maar wilde ons voor een te hoog bedrag wel naar het hotel rijden. We stonden al een tijdje op het station en wilden toch wel erg graag een taxi, dus probeerde ik in het arabisch: ’20 dirham?? Dat is te veel! Het hotel is dichtbij!’ ‘Ohja?’ werd ik door de chauffeur gepareerd, ‘ben je er wel eens geweest dan?’
Dus ik dacht: dat zal me geen tweede keer overkomen. De dag erna moest ik opnieuw vanaf het gewraakte station waar ik net mijn studiegenoot op de trein terug had gezet een taxi in Casablanca nemen, maar naar een adres wat ik zelf niet wist te vinden. Afhankelijk van de goodwill van de chauffeur dus. De discussie over de meter begon opnieuw. Hij weigerde, maar werd op zijn vingers getikt door een man die de taxi voor mij had bemiddeld. Hij zette na die reprimande braaf de meter aan, maar we waren de hoek nog niet om of hij had hem alweer uitgezet, en probeerde een beetje conversatie met mij te maken om mijn aandacht af te leiden. ‘Waarom zet je de meter niet aan?’ vroeg ik. ‘Je geeft me 40 dirham.’ ‘Ik geef jou helemaal niets, je moet de meter aanzetten!’ Stilte… Kwaad riep ik in het Frans: ‘zet nu de meter aan, ik ga alleen met u mee als u de meter aanzet!’ Al in de aanslag om uit te stappen en met mijn hand bij het portier, gehoorzaamde hij tot mijn eigen verbazing. Zo’n keel zou ik in Nederland echter nooit hebben opgezet..
Een nieuw hoogtepunt in assertiviteit maar toch eerder een dieptepunt was de ontdekking dat ik door mijn gastgezin bestolen ben. Ik had al mijn vermoedens en die werden opnieuw bewaarheid waarna ik de familie ermee heb geconfronteerd en zich een drama afspeelde: ik had ze ernstig beledigd, kwaad waren ze op me, maar helaas moet ik zeggen dat er geen enkele twijfel over bestaat en het voor mij als een paal boven water staat dat zij mijn spullen hebben doen verdwijnen. Overigens: maak je geen zorgen, ik was al enorm alert en heb alle belangrijke en waardevolle spullen buiten hun bereik gehouden, maar parfum en kleding kan je natuurlijk ook nog stelen. Stante pede ben ik vertrokken: onder het oog van een foeterende gastmoeder heb ik al mijn spullen ingepakt en ben vertrokken. Ik stond versteld van mijn eigen daadkracht, maar wat moet je anders?
Assertiviteit, ik denk dat ik al vast in de evaluatie kan schrijven dat ik dat einddoel al behaald heb. Je meet je hier een houding en een keel aan die past bij wat mensen van je verwachten: je kunt hier simpelweg niet lief zijn tegen iedereen. Alleen binnen de muren van een huis met mensen die je kunt vertrouwen (en geloof me die zijn nog altijd in de meerderheid) kun je je gewapende houding laten varen en weer je Nederlandse zelf zijn. Al met al een leerzame ervaring.